HABER KİPLERİ : İşin, oluşun, hareketin gerçekleşme zamanını; işin yapıldığını, yapılacağını veya yapılmakta olduğunu haber verirler.  Haber verdikleri zamanın adıyla anılırlar.

1. Görünen (-di’li) Geçmiş Zaman: Geçmişte yaşadığımız veya gördüğümüz fiilleri anlatmak için kullanılır. Fiil tabanına –di eki getirilerek yapılır. Bu yüzden di’li geçmiş zaman kipi de denir.

Notlar :            1. –dı zaman ekiyle –k şahıs ekleri birleştiğinde yapım eki olarak kullanılır. Biz o devleti tanıdık. (Çekim eki)  / Okulda tanıdık yüzler vardı. (Yapım eki)

1. Bu kipteki bir fiilden sonra “mi” edatı gelirse, zaman anlamı kazanabilir. Babam geldi mi? (Soru) / Babam geldi mi okula gideceğiz. (Zaman)

2. Duyulan (-miş’li) Geçmiş Zaman Kipi : Fiilin, önceden gerçekleştiğini bildirir. Ancak söyleyen fiilin yapıldığını görmemiş, başkasından duymuştur. Fiil tabanına –miş eki getirilerek yapılır.

–mış eki, yapım eki olarak kullanılır. Burak bu kitabı okumuş (çekim eki) / Okumuş adamdan zarar gelmez. (yapım eki)

1. –dir ek-fiil eki bu kipe bazen kesinlik bazen olasılık anlamı katar. Bu kitap Ankara’da basılmıştır. (Kesinlik) / Şimdi bizim oralarda dağlar yeşermiştir. (olasılık)
2. Bazı kullanımlarda “farkına varmama” anlamı görülür. Maçta ayağımı incitmişim.
3. Oluş fiilleriyle birlikte kullanılırsa “sonradan farketme” anlamı kazanır. Sabah kalktım ki her tarafa kar yağmış.

3.Şimdiki Zaman Kipi: Fiilin şu an gerçekleşmekte olduğunu bildirir. Fiil tabanına –( ) yor eki getirilir.  Sev (i) yor um 

Dikkat: - ( ) yor eki kendinden önceki geniş sesliyi (a, e) daraltır. Gör me yor um ----Görmüyorum.

Dikkat: Şimdiki zaman anlamı –mekte, -makta ekiyle de sağlanabilir. Ders çalışıyorum  / Ders çalışmaktayım.

NOTLAR: a) -dir ek-fiil, şimdiki zaman kipinin anlamına olasılık katar.

        b) –makta, -mekte ekleri şimdiki zaman anlamı taşır.

c)Olumsuz soru biçimi, zaman zarfı olarak kullanılır. Böyle konuşuyor musun, deli oluyorum.

d)İkilime biçiminde kullanılırsa, süreklilik anlamlı zarf olur. Geliyor gidiyor, beni deli ediyor.

4.Gelecek Zaman Kipi: Fiilin daha sonra gerçekleşeceğini bildirir. Fiil tabanına –ecek, -acak getirilerek yapılır.

Diğer özellikler:

a)      Fiilin yapılması konusunda kesinlik yoktur. Kesinlik anlamı bir zarfla sağlanır. Yarın mutlaka köye gideceğim. (Zarf)

b)      Çoğunlukla tahmin edilir. Seninle güzel günler göreceğiz.

c)      –dir ek-fiili, bu kipin anlamına kesinlik katar. Toplantı saat 14.30’da başlayacaktır.

d)      –acak, -ecek ekleri bazen yapım eki göreviyle kullanılır. Kırılacak eşyaları kutulara yerleştir. (Yapım eki)

e)      Bazı kullanımlarda “hırs ve kararlılık” anlamları görülür. Herkes benim kim olduğumu görecek.

f)       “Ol” fiiline getirildiğinde bazen olasılık anlamı kazanır.  Yarın hava güzel olacak.(olabilir)

5. Geniş Zaman Kipi: Fiilin her zaman yapıldığını veya yapılabileceğini bildirir. Fiil tabanına –( )r eki getirilerek yapılır.  Fiil tabanı+ [-( ) r ]+ şahıs eki    (Sev-e-r-im)

DİKKAT : Geniş zamanın olumsuzu yapılırken –( ) r kullanılmaz. Yerine –me, -ma, -mez, -maz kullanılır. (Severim...Sevmem, Anlarız....anlamayız, Okur...okumaz,çalışırsınız....çalışmazsınız)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10