Türkçe Bilgiler
Türkçe Dersi Bilgi ve Paylaşım Sitesi
6. Sınıf Konuları-9
b) Dilek Kipi Ekleri
Bir dileği, bir isteği, tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Dilek kiplerinde zaman anlamı yoktur.
Dilek kipleri dörde ayrılır, bunlar:
1) Gereklilik kipi
2) Şart kipi
3) İstek kipi
4) Emir kipi
1- Gereklilik Kipi (-meli / -malı)
Eylemin yapılmasının gerekli veya zorunlu olduğunu ifade eder.
Örnek
» Ödevlerini zamanında yapmalısın.
» Saha çok çalışmalıyım.
» Gereklilik kipi bazen cümleye ihtimal anlamı katabilir.
Örnek
» İstanbul’a varmış olmalı. (ihtimal)
2- Koşul (Şart) Kipi (-se / -sa)
Fiil kök veya gövdesine gelerek söz konusu olan işin dileğe ve şarta bağlı olduğunun bildirilmesini sağlar.
Örnek
» Bu akşam sinemaya gitsek. (dilek)
» Ödevlerini bitirsen dışarı çıkmana izin verebilirim. (şart)
3- İstek Kipi (-e / -a)
Cümleye istek, dilek, temenni anlamı katar. Cümle içerisinde genelde “-elim, -eyim” şeklinde kişi eklerini almış haliyle karşımıza çıkar.
Örnek
» Eğri oturup, doğru konuşalım.
» Doğum günüme eski arkadaşlarımı da çağırayım.
4- Emir Kipi ( – )
Eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir. Emir kipinin eki yoktur, kişi ekleriyle çekimlenir. Birinci tekil ve birinci çoğul şahsın emir çekimi yoktur.
Örnek
Biraz acele edin.
Bu konuyu sessizce dinleyin.
Kapalı alanlarda sigara içmeyiniz.
2.2.2 Kişi (Şahıs) Ekleri
Fiilde bildirilen iş, oluş ya da durumun kim tarafından yapıldığını belirten eklerdir. Kişi eklerin, cümlede işi yapanı yani özneyi bildirir. Kişi ekleri, fiillerde kip eklerinden sonra gelirler.
Örnek
» Bugün bir saat kitap okudum.
cümlesinde “okumak” fiiline getirilen “-m” eki, fiilin kim tarafından (1. tekil kişi – ben) yapıldığını bildirmektedir.
» Bu konuyu sessizce dinleyin.
» Kapalı alanlarda sigara içmeyiniz.
Kişi (Şahıs) | Fiil – Kip – Kişi Eki | Kişi (Şahıs) | Fiil – Kip – Kişi eki |
1. tekil kişi (ben) | Gel – di – m | 1. tekil kişi (ben) | Oku – malı – y – ım |
2. tekil kişi (sen) | Gel – di – n | 2. tekil kişi (sen) | Oku – malı – sın |
3. tekil kişi (o) | Gel – di | 3. tekil kişi (o) | Oku – malı |
1. çoğul kişi (biz) | Gel – di – k | 1. çoğul kişi (biz) | Oku – malı – y – ız |
2. çoğul kişi (siz) | Gel – di – niz | 2. çoğul kişi (siz) | Oku – malı – sınız |
3. çoğul kişi (onlar) | Gel – di – ler | 3. çoğul kişi (onlar) | Oku – malı – lar |
